Van Bijstand naar Werk, vooruitgang of armoedeval?

Werken wordt vaak genoemd als oplossing om uit de armoede te komen. Anderzijds wordt er vaak gezegd dat werken niet loont, dat je dan in de armoedeval terecht komt en slechter af bent dan in de bijstand. Recent ging er zelfs een post rond op LinkedIn waarin uitgerekend werd dat iemand met een bovenmodaal inkomen veel slechter af was dan iemand met een bijstandsuitkering. Gelukkig zagen veel mensen dat die berekening van geen kanten klopte.

Hoe zit het nu echt?

In 2022 heb ik in samenwerking met de gemeente Groningen een pilot gedaan waarbij we 10 deelnemers die vanuit de bijstand aan het werk gingen een kort financiële coaching traject hebben aangeboden. Dat is uitgemond naar een groot project waarmee we binnen een jaar meer dan 100 inwoners hebben ondersteund.

We gaan met elke deelnemer individueel in gesprek en brengen hun huidige situatie in kaart en daarnaast de (mogelijke) nieuwe situatie. Bij sommige inwoners is alles al duidelijk, anderen wisten nog niet precies wat het nieuwe inkomen word en dan werken we met schattingen. In de scenario’s word duidelijk wat de financiële gevolgen zijn van werken. Op het inkomen én op de toeslagen en tegemoetkomingen. Waar van toepassing word ook de inkomensafhankelijke combinatiekorting berekend. Afhankelijk van de situatie werden daarnaast de volgende acties uitgevoerd:

– Inventariseren regelingen en tegemoetkomingen waar de deelnemer recht op heeft
– Waar nodig gegevens ten behoeve van de Toeslagen aanpassen
– Controle of de kinderopvangtoeslag voldoet aan de regels

In sommige situaties is er ook sprake van bredere financiële coaching. Er word dan bijvoorbeeld een jaarbegroting gemaakt om inzicht te krijgen in alle inkomsten en uitgaven. Hoe krijg en houd je grip op je geld? Hoe richt je het praktisch in enz. Hierbij werd gekeken wat de inwoner nodig heeft.

CONCLUSIE

Elke situatie is anders maar er is wel een rode draad. Het financiële systeem in Nederland is complex, een fout is snel gemaakt en kan grote gevolgen hebben. Alle inwoners hadden onvoldoende inzicht in de financiële gevolgen van aan het werk gaan én hadden daar zorgen over. Ze hadden bepaalde overtuigingen over de financiële gevolgen van aan het werk gaan. Opvallend is dat ze dit soms ook van professionals horen.

Genoemde overtuigingen waren:

– Dan heb je geen recht meer op toeslagen.
– Dan moet ik alle toeslagen terugbetalen.
– Dan kom je in de armoedeval (er financieel niet op vooruit gaan of zelfs op achteruit gaan).
– Dan betaal ik meer aan de kinderopvang dan ik verdien.
– Als ik meer werk ga ik er op achteruit.

Toeslagen

De meeste inwoners dachten dat ze geen recht meer hadden op toeslagen of zelfs toeslagen moesten gaan terug betalen wanneer ze aan het werk gingen. Dit was meestal niet van toepassing. Alleen wanneer er echt een hoog inkomen was komt dit wel eens voor.

Armoedeval

De armoedeval is een andere angst die leeft. In de meeste gevallen is deze angst ongegrond en gaan de deelnemers er financieel flink op vooruit, € 400 -€ 500,- per maand was een bedrag dat regelmatig voor kwam. In een enkel geval is er wel sprake van slechts een kleine vooruitgang of zelfs mogelijke achteruitgang. Vooral bij stellen waarbij één persoon gaat werken tegen het minimumloon is het krap. In meerdere gevallen konden we ook aanpassingen doen zoals meer uren werken of minder uren kinderopvang waardoor het wel lonend werd.

Kinderopvang

De kinderopvangtoeslag zorgt er voor dat de kosten voor de kinderopvang beperkt blijven. In geen enkel geval was er sprake van hogere kosten aan kinderopvang dan de verdiensten van werk. Wel kwam het meerdere keren voor dat de zaken niet goed geregeld waren. Als deze situatie voort geduurd hadden waren hieruit schulden ontstaan.

Meer werken

Meer werken zorgt voor meer netto besteedbaar inkomen. Al kan het wel zijn dat de toeslagen lager worden. Het hogere loon compenseerde in alle gevallen de daling van de toeslagen.

De meeste overtuigingen blijken dus feitelijk niet waar.

Opvallend was dat bij geen enkele deelnemer de inkomensafhankelijke combinatiekorting bekend was. Deze zorgt wel voor een hoger besteedbaar inkomen voor mensen met kinderen onder de 12 jaar. Wel moet ook deze op de juiste manier aangevraagd worden omdat het anders kan leiden tot schulden.

De inwoners hebben zich niet laten tegenhouden door deze overtuigingen en zorgen, maar er is ook een groep die hierdoor niet in actie komt. Een inwoner bevestigde deze aanname. Ze gaf aan dat in haar omgeving veel mensen haar voor gek verklaarde dat ze aan het werk ging want dan was ze slechter af en had ze geen recht meer op toeslagen. Ze was zelf ook verbaasd dat dit niet het geval bleek.

Oordeel inwoners

Alle inwoners waren blij met de geboden ondersteuning. Het heeft ze voornamelijk nieuwe inzichten opgeleverd en meer rust gegeven.

Kortom; geloof niet zomaar wat er gezegd wordt. Maak de berekening per individueel geval, bij voorkeur door een professional. Heb daarbij oog voor de overtuigingen die er leven.